مهارت نه گفتن؛ تعیین کننده موفقیت یا شکست شما | راه‌های افزایش قدرت نه گفتن
یادم میاد که تا همین یکی دو سال پیش بود که به شدت در مهارت نه گفتن چالش داشتم. مثلا هر بار یکی پیدا میشد و من را برای جلسات بازاریابی شبکه‌ای دعوت می‌کرد. من هم به خاطر رودربایستی که از آن‌ها داشتم قبول می‌کردم (مطمئنم همه شما حداقل یک بار در این جلسات دعوت شده‌اید مگه نه؟). حالا بماند که به خاطر عدم قدرت نه گفتن حدود چند ساعت از زمانم از دست می‌رفت. تازه بعدش مرحله پیگیری طرف مقابل شروع میشد و همچنان من ناتوان در رد کردن خواسته آن‌ها.
بله دوستان؛ احتمال می‌دهم که شما هم تا حالا چندین بار در این شرایط یا مشابه آن گرفتار شده‌اید. در حقیقت ما کلی زمان خود را از دست داده‌ایم و ریشه آن نگفتن یک کلمه دو حرفی است؛ نه! از قدیم گفتن که جلوی ضرر را از هر جایی بگیری، منفعت است. پس برای همه ما واجب است که نه گفتن را بیاموزیم. با مطالعه این مقاله هر آنچه که باید در مورد مهارت نه گفتن بدانید، را خواهید آموخت.
نه گفتن چیست؟ تعریف مهارت نه گفتن
نه گفتن یکی از مهارت‌های زندگی است که در بعضی از افراد وجود داشته، اما در خیلی‌ها اصلا وجود ندارد. مهارت نه گفتن به معنی توانایی فرد در رد کردن خواسته‌های نادرست یا غیر منطقی دیگران، یا درخواست‌هایی است که به هر دلیلی مایل به انجام آن‌ها نیست. نه گفتن یکی از مهارت‌های بسیار مهم و حیاتی در زندگی افراد است که متأسفانه در آموزش آن کم کاری شده است. احتمالا کلمه نه را از دوران کودکی و بارها از زبان والدین یا معلم‌های دوران مدرسه یا حتی دوستان خود شنیده‌ایم. اما شاید هیچ گاه به تأثیر نه گفتن در زندگی فکر نکرده‌ایم یا کسی نبوده است که از دوران کودکی ما را با این مهارت آشنا کند.
شاید علت را بتوان در نصیحت‌های دیگران جستجو کرد که به ما گوشزد کرده‌اند که هر چی بزرگترت بهت گفت بگو چشم! این نصیحت‌ها به مرور به ما آموخت بیشتر باید از کلمه بله استفاده کرد تا واژه نه. ولی به خوبی می‌دانیم که با همین بله گفتن‌های بی دلیل تا چه میزان به اولویت‌های خودمان آسیب وارد کرده‌ایم. با این وجود هدف ما در این مقاله این نیست که یاد گذشته‌ها کرده و به دنبال مقصر بگردیم. مهارت نه گفتن مانند هر مهارت دیگری قابل یادگیری است و می‌توان با تلاش و استمرار در آن ماهر شد. در این مقاله یاد خواهید گرفت که چگونه نه گفتن به دیگران را بیاموزید.
چرا قدرت نه گفتن نداریم؟
همانطور که نه گفتن مشکل است، نه شنیدن نیز به همان اندازه یا بیشتر از آن سخت است. قدرت نه گفتن در بسیاری از افراد کم است، چون آن‌ها عطش ذاتی در راضی نگه داشتن همه دارند. در حقیقت آن‌ها نمی‌خواهند که کسی از دستشان ناراحت شده و خدایی نکرده رابطه آن‌ها دچار اختلال شود! از سوی دیگر ذات انسان به گونه‌ای است که از شنیدن جواب نه به خواسته‌اش،؛ ناراحت می‌شود. همین دلیل نیز باعث می‌شود که فرد برای رسیدن به خواسته‌اش بیشتر اصرار کند. تاحلا چند بار برای شما پیش آمده است که ابتدا با قاطعیت نه گفته‌اید؟ اما بعد از اصرارهای فراوان شخص مقابل، درخواست را قبول کرده‌اید؟
از دیگر دلایلی که فرد مهارت نه گفتن را یاد نمی‌گیرد، ترس از برچسب‌هایی بوده که به او نسبت داده‌اند. یکی از این برچسب‌ها، صفت خودخواهی است. یعنی شما از این می‌ترسید که دیگران شما را فردی ارزیابی کننند که فقط به دنبال منافع خودش است. اما این مورد نیز نمی‌تواند گزینه مناسبی باشد که شما نه نگویید. شما فرد خواخواهی نیستید، بلکه نمی‌خواهید به برنامه‌های خودتان ضرری وارد شود.
عواقب ناتوانی در یادگیری مهارت نه گفتن
تاکنون چند بار در موقعیت‌های مشابه زیر گرفتار شده‌اید:
- در یک مهمانی به اصرار صاحبخانه تا دیر وقت نشسته‌اید و فردای ان روزبه خاطر تأخیر جریمه شده‌اید؟
- یکی از آشناها ماشین شما را برای چند ساعت از شما قرض گرفته است. شما هم با اینکه کار مهمی داشته‌اید، خواسته او را پذیرفته و از برنامه‌های خود عقب افتاده‌اید؟
- به خاطر عدم ناراحت کردن دوستتان به خواسته غیر منطقی یا ناسالم او پاسخ مثبت داده و بعد دچار کلی مشکل شده‌اید؟
- به یک مغازه یکی از آشنایان خود رفته و به خاطر رودربایستی، جنسی را که بهش علاقه نداشته‌اید را خریده‌اید؟
- فردا امتحان داشته‌اید اما به اصرار خانواده به یک مهمانی رفته و امتحان خود را خراب کرده‌اید؟
و کلی مورد مشابه دیگر!
در بحث عواقب ناشی از ناتوانی در نه گفتن، می‌توان به دو مورد بسیار مهم زیر اشاره کرد:
1- اولویت قرار دادن دیگران نسبت به خودتان
یکی از مهم ترین اثرات نداشتن مهارت نه گفتن، نرسیدن به اهداف و اولویت‌های زندگی است. زمانی که شما در هر صورت به خواسته‌های دیگران پاسخ مثبت می‌دهد، برای انجام کارهای مهم خود وقت کم می‌آورید. این کار به مرور باعث می‌شود که از برنامه‌های خود عقب افتاده و به اهداف خود دست پیدا نکنید.
2- امکان سوء استفاده دیگران از شما
عدم قدرت نه گفتن شما را تبدیل به یک طعمه لذیذ برای دیگران می‌کند. شما به فردی تبدیل می‌شوید که همیشه به درخواست دیگران پاسخ مثبت می‌دهید. بعلاوه این کار باعث بالا رفتن انتظارات دیگران از شما نیز می‌شود.
آشنایی با فواید نه گفتن
تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس
افرادی که مهارت نه گفتن ندارند، دچار کمبود عزت نفس شده و حس ارزشمندی خود را از دست می‌دهند. بعلاوه فردی که از برنامه‌های خود به خاطر بقیه می‌گذرد، یعنی برای اهداف خود ارزش قائل نیست. بنابراین یکی از مزایای نه گفتن ایجاد عزت نفس و به دنبال آن تقویت اعتماد به نفس در شماست.
افزایش بهره وری
یکی دیگر از فواید نه گفتن افزایش بهره وری و بازدهی شما در انجام کارهای روزانه‌تان است. اگر قدرت نه گفتن نداشته باشید، وقت برای انجام کارهای خود کم می‌آورید. همین امر باعث می‌شود که وظایف خود را با عجله انجام داده و از کیفیت کارهایتان کاسته شود. همچنین ممکن است دچار اهمال کاری شده و بعضی از کارهای خود را به فردا یا روزهای بعد موکول کنید.
دوری از استرس و اضطراب
گاهی اوقات قبول کردن خواسته فردی آنقدر سنگین بوده که از توان ما خارج است. از سوی دیگر ما به آن فرد پاسخ مثبت داده‌ایم و باید کار او را انجام دهیم. در این صورت در لحظه به لحظه زمان خود دچار استرس و اضطراب شده و از زندگی لذت نمی‌بریم.
کمک به مدیریت زمان
بحث مدیریت زمان یکی از مهم ترین مهارت‌های زندگی بوده و باید به خاطر آن نه گفتن را یاد بگیریم. اگر می‌خواهید به زمان خود مسلط شده و آن را ازدست ندهید، گاهی اوقات باید با قاطعیت بگویید نه.
چگونه مهارت نه گفتن را در خود افزایش دهیم؟
به صورت کلی قدرت نه گفتن را می‌توان شامل دو بخش جسارت و مهارت دانست.
- داشتن جسارت در نه گفتن
اکثر افراد هنگام نه گفتن دچار ناراحتی، اضطراب یا عذاب وجدان می‌شوند. داشتن جسارت به شما کمک می‌کند که بر این حس خود غلبه کرده و با شجاعت کامل نه بگویید.
- داشتن مهارت در نه گفتن
در بعضی از مواقع شما با جسارت کامل به خواسته طرف مقابل خود پاسخ منفی می‌دهید. اما آن شخص شروع به اصرار کردن کرده و قصد دارد به هر نحوی شما را راضی کند. دراین حالت بهترین کار استفاده از مهارت نه گفتن است.
در ادامه برای شما روش‌هایی را آورده‌ایم که بتوانید با استفاده از آن‌ها جسارت و مهارت خود را در هنگام نه گفتن افزایش دهید.
چگونه جسارت خود را در نه گفتن افزایش دهید؟
زمان شما محدود است
زمان شما در طول روز ثابت و مشخص است و باید آن را به مهم ترین کارهای خود اختصاص دهید. اگر مهارت نه گفتن را در خود تقویت نکنید، زمان را از دست خواهید داد.
شما در حال مذاکره هستید؛ نه دعوا
توجه داشته باشید که شما در حال یک مذاکره هستید و قصدتان این نیست که طرف مقابل را ناراحت کنید. شما دو نفر به عنوان دو شخص عاقل و بالغ، در تلاش هستید که یکدیگر را قانع کنید. پس این رابطه به هیچ عنوان نباید به ناراحتی یا دعوا کشیده شود.
به تعداد بله‌های خود فکر کنید
شما تاکنون در اکثر مواقع به دیگران بله گفته‌اید. حالا بنا به دلایلی مجبور هستید که به خواسته آن‌ها نه بگویید. به آن تعداد بله‌هایی که گفته‌اید فکر کنید و به خاطر داشته باشید که این نه در مقابل آن‌ها هیچ است.
توهم راضی نگه داشتن همه را نداشته باشید
چرا می‌خواهید همه را از خود راضی نگه دارید؟ این کار را تاکنون هیچ فردی نتوانسته انجام دهد و نخواهد توانست. به قول یکی از دوستانم، حتی خدا هم دوست و دشمن دارد چه برسد به ما انسان‌ها. شما قرار نیست همه اطرافیانتان را از خود راضی نگه دارید، بنابراین در مواقع لازم با قاطعیت کامل نه بگویید. بیل کازبی در جمله معروف خود می‌گوید:
من رمز پیروزی را نمیدانم، ولی رمز شکست این است که همه را راضی کنی
به عواقب نه نگفتن توجه داشته باشید
یکی از راه‌های مؤثر جهت افزایش قدرت نه گفتن، این است که عواقب بله گفتن را در نظر داشته باشید. یکی از کارهای مؤثر و کاربردی این است که یک دفترچه بدین منظور برای خود تهیه کنید. در آن دفترچه بنویسید که ناتوانی شما در نه گفتن، تا کنون چه مشکلاتی را برای شما ایجاد کرده است؟
ریشه بله گفتن شما کجاست؟
در این مرحله باید مشخص کنید که چرا نمی‌توانید نه بگویید؟ آیا به این دلیل است که می‌خواهید همه را از خود راضی نگه دارید؟ آیا به این خاطر بوده که از طرد شدن می‌ترسید؟ اگر اینطور است؛ شاید وقت آن باشد که راه حل را در افزایش عزت نفس جستجو کنید.
چگونه مهارت خود را در نه گفتن افزایش دهید؟
لطفا به فرد مقابل امید بیجا ندهید
بعضی از افراد دوست ندارند که به هیچ عنوان دیگران را از خود ناراحت یا مأیوس کنند. به همین دلیل یکبار به آن‌ها جواب درست حسابی نمی‌دهند. به عبارتی به آن‌ها مستقیما نه نمی‌گویند و به طرف مقابل امید بیجا می‌دهند.
- به طور مثال:
– شخص درخواست کننده: آیا می‌توانی ماشین خودت را امروز به من قرض بدهی؟
– شخص پاسخ دهنده: امروز که ماشینم را لازم دارم. اما هفته بعد شاید بتونم!
خود شخص به خوبی می‌داند که بنا به دلایلی هیچ گاه نخوهد توانست ماشین را به او قرض دهد. اما با این کار قصد دارد کاری کند که عذاب وجدان را در خود کمتر کند. اما دقت داشته باشید که این کار نه تنها دردی را دوا نمی‌کند؛ بلکه باعث ایجاد مشکلات بیشتری می‌شود. در حقیقت شما در طرف مقابل امید دریافت ماشین در هفته بعد را ایجاد کرده؛ در حالی که خود می‌دانید این کار را نخواهید کرد. این کار باعث اتلاف وقت شما و او شده و هفته بعد دوباره همین آش و همین کاسه!
دیگران چگونه از شما بله می‌گیرند؟
در اینجا شما باید به طور دقیق مشخص کنید که دیگران چگونه شما را وادار به انجام کارهای خود می‌کنند؟ آیا شما را تحقیر می‌کنند؟ آیا شما را می‌ترسانند؟ آیا در شما احساس گناه ایجاد می‌کنند؟ آیا قبل از درخواست خود کلی هندوانه زیر بغل شما می‌گذارند!؟ باید ریشه را به درستی شناسایی کرده و برای رفع آن تلاش کنید.
قاطعانه نه بگویید
به جای اینکه در مقابل خواسته طرف مقابل بگویید که بزار یکم فکر کنم؛ قاطعانه بگویید نه. این کار شما را به فردی قوی در ذهن فرد مقابل تبدیل می‌کند. با بهانه آوردن‌های الکی فقط وقت را تلف می‌کنید؛ در ضمن شخص مقابل نیز متوجه بهانه گیری‌های بیهوده شما می‌شود.
نه گفتن محترمانه را بیاموزید
قرار نیست بین شما دعوای لفظی شکل بگیرد تا یکی از طرفین کوتاه بیاید. باید خیلی محترمانه به فرد درخواست کننده پاسخ منفی دهید. اما همانطور که گفته شد؛ این کار را با قاطعیت انجام دهید تا باعث سوء تفاهم در آن فرد نشود.
عذر خواهی بیش اندازه ممنوع
یکی دیگر از اشتباهات شایع افراد در هنگام پاسخ نه دادن، عذر خواهی کردن بیش از اندازه است. شما با این کار به طرف مقابل می‌فهمانید که از نه گفتن به آن شخص، عذاب وجدان دارید. در اینجا ممکن است شخص مورد نظر با اصرار زیاد شما را راضی به انجام کار مورد نظر خودش کند.
زبان بدن را فراموش نکنید
تأثیر زبان بدن در مواقعی به کار میآید که دو فرد در یک جا حضور دارند و همدیگر را می‌بینند. بعضی از افراد هستند که دستانشان را جلوی خود به هم گره زده و در حالی که به پایین خیره شده‌اند و با صدایی بسیار ضعیف نه می‌گویند. این حالت از شما شخصیتی ضعیف می‌سازد. بدین منظور باید به چشمان طرف مقابل نگاه کرده و با قاطعیت فراوان پاسخ منفی خود را ابراز کنید.
یک دلیل بیاورید
گاهی اوقات همه این کارها را انجام می‌دهید؛ اما طرف مقابل ول کن نیست. در این حالت یکی از تکنیک‌های مهارت نه گفتن این است که برای شخص درخواست کننده یک دلیل کوتاه بیاورید. دقت کنید که گفته شد یک دلیل کوتاه. پس لازم نیست یک لیست طولانی از دلایل راست و دروغ را برای آن شخص بازگو کنید. در اینجا دو نکته مهم ضروری است:
- دلیل بیاورید، اما زیاد توضیح ندهید. توضیح دادن‌های زیاد به مخاطب نشان می‌دهد که با قاطعیت نه نمی‌گویید.
- راستگو باشید و از بیان دلایل غیر واقعی و دروغین بپرهیزید.
کاری کنید که نه سیخ بسوزه نه کباب
در این قسمت شما میتوانید یک راه‌حل جایگزین به فرد درخواست کننده پیشنهاد دهید. این کار از سر وا کردن نیست و شما باید حتما به آن وعده عمل کنید.
به طور مثال:
- شخص درخواست کننده: امشب بریم بیرون شام بخوریم؟
- شخص پاسخ دهنده: نه، امشب متأسفانه برای خودم برنامه دارم. اما اگر دوست داشتی روز جمعه میتونم یک ساعت از وقتم را خالی کنم.
اثبات کنید
میتوانید یک دفترچه برنامه ریزی برای خود تهیه کرده و هر شب قبل از خواب، برنامه فردای خود را بنویسید. این کار به شما کمک می‌کند که اگر در نه گفتن به فردی مشکل دارید؛ از این دفترچه استفاده کنید. در این زمان میتوانید این دفترچه و کارهای خود را به آن فرد نشان دهید. در این صورت او قانع می‌شود که شما برای روز خود به طور دقیق برنامه ریزی کرده‌اید.
از افراد آشنا شروع کنید
اگر هنوز به صورت کامل به قدرت نه گفتن دست پیدا نکرده‌اید، از افراد آشنا شروع کنید. مثلا از درون خانواده یا دوستان نزدیک خود شروع کرده و مهارت نه گفتن را در خود تقویت کنید. به مرور جرأت بیشتری پیدا کرده و در مقابل افراد غریبه نیز مشکلی در نه گفتن ندارید.
آیا خودتان اولویت دارید؟
تمامی این تکنیک‌ها برای زمانی است که شما برای زندگی خود اولویت دارید. اگر هیچ هدف یا اولویتی برای خود ندارید، همان بهتر که به دیگران پاسخ مثبت دهید! داشتن اولویت به شما گوشزد می‌کند که کارهای مهمی برای انجام دادن داشته و نباید از آن‌ها غافل شوید.
چه زمانی باید از قدرت نه گفتن استفاده کنیم؟
آیا همیشه باید نه گفت؟ به عبارت دیگر چه معیارهایی در پاسخ نه گفتن مؤثر است؟ واضح است که این بحث ارتباط زیادی به خود شخص و همچینین برنامه‌ها و اهداف خودش دارد. اما به صورت خلاصه می‌توانیم به عوامل زیر اشاره کنیم:
- به برنامه‌های خود نگاه کرده و مشخص کنید که آیا آن کار شما را از انجام کارهای مهمتان باز می‌دارد؟ آیا آن کار در راستای اهداف و برنامه‌های شما قرار دارد؟
- با قبول کردن این کار دچار استرس شدیدی می‌شوید؟ آیا واقعا منفعت انجام آن خواسته به استرس آن می‌چربد؟
- اگر هنگام درخواست فرد مقابل نمی‌دانید که باید این خواسته را قبول کنید با نه، کمی از او زمان بخواهید. سپس برنامه‌ها و اهداف خود را به صورت دقیق بررسی کرده و بعد با اطمینان جواب منفی یا مثبت خود را اعلام کنید.
اهمیت مهارت نه گفتن در دانش آموزان
همه به خوبی می‌دانیم که دوران نوجوانی و بعد از آن جوانی، از اهمیت بسیار بالایی برخورداراست. دانش آموزان جزو افرادی هستند که مشغول گذراندن دوران نوجوانی خود هستند. در این دوران است که باید مهارت نه گفتن را به آن‌ها آموخت. به عنوان مثال نه گفتن به اعتیاد، یکی از جدی ترین مباحثی است که اگر به آن توجه نشود، خسارات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر اگر در آن دوره مهارت نه گفتن در نوجوان نهادینه شود؛ یادگیری آن سخت تر می‌شود.
مثال‌هایی برای نه گفتن؛ معرفی نمونه صحیح و غلط
مثال شماره 1:
شخص درخواست کننده: امتحان ریاضی دارم و مجازی هم هست. میای جای من امتحان بدی؟
شخص پاسخ دهنده (پاسخ غلط): من ریاضیم خیلی خوب نیس و یادم رفته (در حالی که فرد درخواست کننده میدونه که او ریاضیش خوبه و در واقع داره بهانه میاره)
شخص پاسخ دهنده (پاسخ درست): من متأسفانه نمیتونم این کار را برات انجام بدم، اما میتونم قبل از امتحانت باهات ریاضی کار کنم.
مثال شماره 2:
شخص درخواست کننده: میای با هم بریم و در دوره آموزشی فتوشاپ شرکت کنیم؟
شخص پاسخ دهنده (پاسخ غلط): الان که نه، ولی چند روز دیگه زنگ بزن در موردش صحبت کنیم.
شخص پاسخ دهنده (پاسخ صحیح): نه، چون زمینه کاری من یک چیز دیگری است و کلی کار عقب افتاده هم دارم.
مثال شماره 3:
شخص درخواست کننده: الان تو بورس خیلی سوده. نظرت چیه بریم سرمایه گذاری کنیم؟
شخص پاسخ دهنده (پاسه غلط): فعلا پول ندارم، یکم پول دستم بیاد حتما!
شخص پاسخ دهنده (پاسخ صحیح): نه، چون در این کار تخصص ندارم و دیگر اینکه حوزه کاری من چیز دیگری است و باعث میشه که تمرکزم را از دست بدم.
یکی از تفاوت‌های مهم بین افراد موفق و افراد معمولی، توانایی یا ناتوانی آن‌ها در مهارت نه گفتن است. قدرت نه گفتن باعث افزایش اعتماد به نفس در شما شده و بهتون حس ارزشمندی می‌دهد. برای اینکه بتوانید با قاطعیت به دیگران نه بگویید؛ ابتدا باید تکلیف خود را مشخص کنید. منظور این است که شما باید رسالت زندگی خود را بشناسید. در این صورت است که قبل از انجام هر کاری ابتدا از همسو بودن آن با رسالت و اهداف زندگی خود اطمینان پیدا می‌کنید. اگر می‌خواهید یکبار برای همیشه رسالت زندگی خود را پیدا کنید؛ وبینار کشف معنا و رسالت زندگی را از دست ندهید.
