تمرکز چیست؟ 11 راهکار مؤثر برای افزایش تمرکز و دقت

چرا نمی‌توانم بر روی کاری به خوبی تمرکز کنم؟ چه عواملی باعث می‌شود که حواس من به راحتی پرت شود؟ داشتن تمرکز چه تأثیری بر موفقیت ما دارد؟ راه های افزایش تمرکز و دقت چیست؟ اگر این سؤال‌ها ذهن شما را نیز درگیر کرده است، در این مقاله همراه ما باشید.
یکی از تمرین‌هایی که در دوران دبستان انجام دادیم، سوزاندن کاغذ با ذره بین بود. یادم میاد معلم تو کلاس بهمون گفت که برای انجام این کار باید کاری کنید که ذره بین نور خورشید را بر روی کاغد متمرکز کند. من ذره بین را برای چندین بار و به مدت چند ثانیه روی کاغذ قرار دادم، اما هیچ اتفاقی رخ نداد! در آخر از اینکه کاغذ سوزانده نشد، از دست همه و به خصوص معلم عصبانی بودم. تا اینکه بلاخره موفق شدم، اما این بار ذره بین را برای مدت طولانی تری بر روی کاغذ نگه داشتم. انجام این آزمایش شاید فقط تجربه یک کار مهیج و علمی بود، اما به نظر من نتایج بیشتری را هم می‌توان از این اتفاق دریافت کرد. اهمیت تمرکز و دقت!

یکی از عواملی که باعث می‌شود خلی از افراد به موفقیت دست پیدا نکنند، نداشتن تمرکز و عدم کنترل ذهن است. شاید شما هم افرادی را دیده باشید که در طول روز خیلی فعال هستن و کارهای مختلفی را انجام می‌دهند. اما در انتهای روز به هیچ نتیجه قابل توجهی دست پیدا نمی‌کنند.. نداشتن تمرکز در کار، یکی از مهم ترین دلایل در عدم موفقیت است. اگر ذهن شما نیز کمی چموش است و اجازه نمی‌دهد که به کارهای مهم خود توجه کنید، در ادامه ما را همراهی کنید. قبل از اینکه به معرفی راه های افزایش تمرکز و دقت بپردازیم، باید به چند عنوان مهم اشاره کنیم. تعریف تمرکز و اهمیت آن و همچنین دلایل حواس پرتی.

تمرکز یا کنترل ذهن چیست؟

تمرکز را می‌توان معادل کنترل ذهن نیز در نظر گرفت. در حقیقت شما زمانی بر روی موضوع مورد نظر خود متمرکز هستید که به بقیه افکار اجازه ورود به ذهن خود را ندهید. برای هر انسانی موضوعات مختلفی حائز اهمیت هستند. به عنوان مثال یک فرد 26 ساله که مشغول تحصیل در دوره کارشناسی ارشد است، دارای افکار و دغدغه‌های متنوعی است. به عنوان مثال: تمام کردن دوره تحصیلی خود، اینکه برای دوره دکتری شرکت کند یا نه، بحث ازدواج، پیدا کردن شغل، مشکلات مالی خود یا خانواده و … توجه داشته باشید که افزایش تمرکز و دقت به این معنی نیست که این شخص فقط به یکی از این مسائل توجه داشته باشد.

افزایش تمرکز و کنترل ذهن، یعنی فرد این توانایی را داشته باشد که برای هر کدام از این مباحث وقتی را معین کند. در هنگام مطالعه باید تمام تمرکز خود را به یادگیری مطالب اختصاص دهد، نه اینکه همزمان به ازدواج نیز فکر کند. تمرکز به این دلیل مهم است که ما هنگامی که به یک موضوع خاص توجه زیادی نشان می‌دهیم، مغز نیز تمام انرژی خود را به آن موضوع اختصاص می‌دهد. فرض کنید که شما مشغول مطالعه یک کتاب هستید. در همین زمان دوستتان بهتون زنگ میزنه و مشغول صحبت کردن با آن می‌شوید. کمی فکر کنید، آیا می‌توانید همزمان به این دو کار بپردازید؟ بدون شک زمانی که توجه خود را به یکی از این دو مورد اختصاص می‌دهید، افسار آن یکی از دستتان در می‌رود. مغز نیز اینگونه است، زمانی که به یک موضوع خاص متمرکز شود، نتایج بهتری را رقم خواهد زد.

چرا کنترل ذهن از دستمان خارج می‌شود؟

عوامل زیادی هستند که باعث می‌شوند تمرکز خود را از دست دهیم و یا به عبارتی حواسمان پرت شود. برای افزایش تمرکز و دقت، باید این عوامل را بشناسیم. این عوامل را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد.

عوامل داخلی

گاهی اوقات که مشغول کاری می‌شویم، بنا به دلابل مختلف تمرکز خود را از دست می‌دهیم. بزارید یک مثال از خودم بزنم که احتمالا امروزه مشکل خیلی از افراد می‌باشد. من خودم زمانی که مشغول مطالعه یک کتاب می‌شوم، چند دقیقه اول انواع فکرها به ذهنم خطور می‌کند. از اتفاقاتی که شب گذشته در مهمانی رخ داده تا وسوسه شدن برای چک کردن تلگرام یا اینستاگرام. همیشه چند دقیقه اول خیلی سخت است که به طور کامل متمرکز شوم. اما اگر بتونم جلوی خودم را بگیرم و تمام ذهنم را به مطالعه کتاب مشغول کنم، آن افکار مزاحم نیز از بین می‌روند.

البته این موضوع زمانی بیشتر نمود پیدا می‌کند که ما به آن کار علاقه نداریم. زمانی که ما عاشق یک کار باشیم، به طور ویژه ای به انجام آن کار متمرکز می‌شویم. بنابراین عدم تمرکز بیشتر در مواقعی رخ می‌دهد که ما به آن موضوع علاقه ای نداریم. باید حواستان خیلی جمع باشد، چون در این مواقع مغز ما را به انجام کارهای مورد علاقه مان تشویق می‌کند. حتی اگر آن، یک کار بیهوده مانند تماشای یک کلیپ طنز در اینستاگرام باشد. بنابراین هنر این است که شما در هنگام هر کار ضروری، تمرکز داشته باشید. چه عاشق آن کار باشید، چه متنفر.

عوامل خارجی

فرض کنید که با موفقیت مرحله قبلی را پشت سر گذاشته و تمام تمرکز خود را بر روی مطالعه یک کتاب قرار داده اید. در همین موقع صدای برادرتان را می‌شنوید که با صدای بلند مشغول صحبت کردن با دوستش است. و یا پدرتان که صدای تلوزیون را بلند کرده و در حال تماشای مسابقه فوتبال است. در اینجاست که دوباره تمرکز خود را از دست می‌دهید. این اتفاقات عوامل بیرونی هستند که باعث شده کنترل ذهن خودتان را از دست دهید. برای افزایش تمرکز و دقت هنگام انجام کارهایتان، باید سعی کنید که تا جای ممکن این عوامل را از خود دور کنید.

به عنوان مثال می‌توانید کارهایی که نیاز به تمرکز و دقت بالایی دارند را هنگام صبح انجام دهید که خانه خلوت است. بعضی از افراد هستند که با استفاده از هدفون یا هنزفری، موسیقی آرامی را گوش می‌دهند و بدین ترتیب از ایجاد حواس پرای جلوگیری می‌کنند. البته خیلی‌ها نیز نمی‌توانند در هنگام پخش موسیقی تمرکز کافی را داشته باشند. این افراد می‌توانند از کوش گیر استفاده کنند. به هر حال تا جای ممکن سعی کنید که این عوامل را از خود دور کنید تا بتوانید با تمرکز بیشتری کارهایتان را انجام دهید.

تأثیر تمرکز بر موفقیت

یکی از توصیه‌هایی که افراد بزرگ برای دستبابی به موفقیت داشته اند، اهمیت به نیروی تمرکز یا قدرت کنترل ذهن است. تیم کوک (مدیر عامل اجرایی اپل) می‌گوید:

من یاد گرفتم که تمرکز مهم تر از هر چیز دیگری است. نه تنها در اداره کردن یک کمپانی، بلکه همچنین در زندگی شخصی شما

متمرکز شدن در هر کاری واقعا لذت بخش است. زمانی که در انجام کاری غرق می‌شوید، احساس مفید بودن کرده و کارهایتان را با کیفیت و لذت بیشتری انجام می‌دهید. اما زمانی که تمرکز ندارید و مدام حواستان پرت می‌شود، ممکن است یک کار یک ساعته را چهار ساعت طول دهید. و در انتها نیز از کیفیت کار راضی نباشید. اینکه شما برای انجام یک کار چقدر زمان اختصاص می‌دهید، اهمیت دارد. اما مهم تر از آن، کنترل ذهن یا همان تمرکز در شماست. همه ما تاکنون به نوعی تمرکز را تجربه کرده ایم.

به عنوان مثال کودکی را در نظر بگیرید که مشغول تماشای کارتون است. در این هنگام اگر او را صدا بزنید، ممکن است اصلا صدای شما را نشنود. بزارید یک مثال دیگه بزنم که امروزه همه به نوعی درگیر آن هستیم. گاهی اوقات که بیکار هستید و برای چند دقیقه قصد دارید وارد شبکه‌های اجتماعی شوید. اما بعد از مدتی، متوجه می‌شوید که آن چند دقیقه تبدیل به چند ساعت شده است و شما اصلا متوجه گذر زمان نشدید. حال فرض کنید که این تمرکز خود را بر روی یک کار مفید اختصاص دهید، مانند یادگیری یک مهارت پولساز. اگر نتوانید مهارت تمرکز را به خوبی یاد بگیرید، زود از انجام کارها خسته می‌شوید. افرادی که قادر نیستند در کارشان متمرکز شوند، معمولا زود از کارشان خسته شده و از آن دست می‌کشند. یکی دیگر از خصوصیات این افراد، به تعویق انداختن وظایفشان به لحظات آخر است.

11 راهکار مؤثر برای افزایش تمرکز و دقت

تحقیقات نشان می‌دهد که اگر تمرکز خود را در حین انجام کاری از دست دهید، 25 دقیقه طول می‌کشد که دوباره آن را به دست آورید. این یکی از هزینه‌های گزافی است که باید در صورت عدم یادگیری مهارت کنترل ذهن، بپردازیم. بنابراین بهتر است هر چه زودتر به سراغ معرفی راهکارهایی جهت افزایش تمرکز و دقت برویم.

کارهایتان را اولویت بندی کنید

یکی از دلایل مهمی که باعث می‌شود قدرت تمرکز خود را از دست دهید، نداشتن اولویت بندی در کارهاست. این موضوع بیشتر زمانی نمود پیدا می‌کند که کارهای زیادی برای انجام دادن داشته باشید. در این صورت زمانی که قصد دارید برای انجام یک کار متمرکز شوید، مغز انجام کار دیگری را به شما یادآوری می‌کند. اما اگر شما کارهای خود را شب قبل به ترتیب اهمیت اولویت بندی کنید، کنترل بیشتری بر ذهن خود دارید. چون مغز می‌داند که شما برای دیگر کارهایتان نیز برنامه ریزی کرده و تا انتهای روز آن‌ها را نیز انجام می‌دهید.

علاقه ایجاد کنید

همانطور که اشاره شد، حواس پرای بیشتر در مواقعی رخ می‌دهد که ما به کار مربوطه علاقه ای نداریم. بنابراین یکی از تمرین‌های افزایش تمرکز این است که علاقه خود را به کارها بیشتر کنید. اگر از انجام کاری متنفر هستید و از طرف دیگر انجام آن ضروری است، دلایل اهمیت آن کار را به خودتان یادآوری کنید.

انجام چند کار به صورت همزمان، ممنوع!

شاید شما هم مثل من این جمله را شنیده باشید که آدم‌های باهوش چندین کار را در یک زمان انجام می‌دهند با اینکه من خودم یکی از طرفداران انجام چند کار در یک زمان هستم، اما با مطالعات بیشتر نظرم عوض شد. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که انجام چند کار در یک زمان باعث کاهش بهره وری و خلاقیت می‌شود. البته این مطلب فقط به اینجا خلاصه نمی‌شود و خبر بد این است که انجام چند کار به صورت همزمان حتی ما را خنگ تر هم می‌کند! از تمامی این موارد که بگذریم، انجام چند کار در یک زمان یا (multi tasker) باعث کاهش تمرکز می‌شود.

عوامل حواس پرتی را شناسایی کنید

چه عواملی باعث می‌شود که تمرکز خود را به آسانی از دست دهید؟ باید سعی کنید که این عوامل را از خود دور کنید. به عنوان مثال اگر هنگام انجام یک کار مهم وسوسه می‌شوید که گوشی خود را چک کنید، آن را برای مدتی خاموش کنید. دراین راه می‌توانید از قدرت برنامه ریزی نیز استفاده کنید. به این صورت که در برنامه خود علاوه بر کارهای مهم، زمانی را نیز به تفریح اختصاص دهید. حالا این تفریح می‎‌تواند تماشا کردن تلوزیون، بیرون رفتن با یک دوست و یا چک کردن فضاهای مجازی باشد.

مدیتیشن انجام دهید

بسیاری از افراد انجام مدیتیشن را یکی از بهترین گزینه‌ها جهت افزایش تمرکز و دقت انتخاب می‌کنند. به این منظور می‌توانید از ورزش یوگا استفاده کنید که یکی از بهترین تمرین‌های افزایش تمرکز است.

انگیزه خود را پیدا کنید

گاهی اوقات هنگام انجام بعضی از کارها هیچ گونه تمرکزی نداریم. به این دلیل که به آن کار علاقه ای نداریم و یا اینکه احساس می‌کنیم انجام آن کار بی فایده است. دقت داشته باشید که مسیر رسیدن به موفقیت همیشه جذاب نیست. به عبارت دیگر ما گاهی اوقات مجبور هستیم که کارهایی غیر جذاب را انجام دهیم که تأثیرات مثبتی را در آینده ما بر جای خواهند گذاشت.

اطراف خود را مرتب نگه دارید

نباید انتظار داشته باشید که بتوانید روی یک کار به تمرکز برسید، در حالی که اطرافتان شلوغ است. منظور از شلوغی هم اشیاء است و هم آدم‌ها. سعی کنید که تا جای ممکن کارهای خود را در محیط‌های ساکت و خلوت انجام دهید. چه مانند من در خانه کار می‌کنید چه به عنوان کارمند در یک اداره، سعی کنید که میز خود را مرتب نگه دارید. انجام این کار باعث افزایش تمرکز و کنترل ذهن می‌شود.

به اندازه کافی استراحت کنید

استراحت به اندازه کافی تأثیر زیادی بر افزایش تمرکز و دقت شما دارد. اگر شب قبل به اندازه کافی استراحت نکرده باشید، تمرکز کردن بر کارهایتان دشوار خواهد بود. در این خصوص می‌توانید به جای اینکه صبح‌ها زیاد بخوابید، سحر خیز باشید. می‌توانید کمبود خواب خود را در ظهر جبران کنید. طبق تحقیقات 15 دقیقه استراحت کردن می‌تواند بازدهی شما را افزایش دهد.

کارهایتان را به روش‌های مختلف انجام دهید

شاید برایتان جالب باشد که انجام کارها به روش‌های مختلف در افزایش تمرکز تأثیر مثبت دارد. به عنوان مثال سعی کنید که هر چند روز یکبار از مسیر جدیدی به محل کار خود بروید. یا بعضی از کارهایی که همیشه با دست راستتان انجام می‌دهید را با دست چپ انجام دهید.

مغز خود را تمرین دهید

مغز نیز مانند عضلات برای رشد کردن نیاز به تمرین دارد. به همین منظور سعی کنید که با انجام کارهایی مغز خود را به چالش بکشید. به عنوان مثال انجام بازی شطرنج و یا حل معما گزینه‌های خوبی محسوب می‌شوند.

از تکنیک‌های افزایش تمرکز استفاده کنید

روانشناسان تکنیک‌های جالب و زیادی را برای افزایش تمرکز و کنترل ذهن طراحی کرده اند که ما در اینجا به معرفی چهار مورد از آن‌ها خواهیم پرداخت.

تکنیک شماره 1

یکی از تمرین‌های افزایش تمرکز شمارش اعداد است. به این صورت که از عدد یک تا صد شروع به شمارش کنید. بعد از اتمام این کار شمارش معکوس را انجام دهید، یعنی از عدد صد تا یک بشمارید. اما در هنگام شمارش معکوس، سه عدد را حذف می‌کنید. یعنی به این صورت: 100- 97- 94- 91 و …

تکنیک شماره 2

یکی دیگر از تکنیک‌های افزایش تمرکز و دقت، سرکوب افکار است. سعی کنید که به مدت چند دقیقه به هیچ فکری اجازه ورود به ذهن خود را ندهید. شاید فکر کنید که انجام این کار ساده است، اما در حقیقت کار سختی به نظر می‌رسد. اگر اوایل در انجام این کار موفق نبودید، ناامید نشوید. مطمئن باشید در صورتی که در انجام این کار ممارست به خرج دهید، به نتایج خوبی خواهید رسید.

تکنیک شماره 3

این تمرین مانند تکنیک شماره 2 است، اما با این تفاوت که این بار باید از انجام کارهای غیر ارادی جلوگیری کنید. به این منظور روی یک صندلی نشسته و تمام تمرکز خود را به نشستن معطوف کرده و به هیچ موضوع دیگری فکر نکنید.

تکنیک شماره 4

اسم این تکنیک، تمرکز بر صداها نام دارد. به این صورت که شما باید تمام توجه خود را به یک صدا متمرکز کنید. می‌توانید توجه خود را ابتدا به صدای پرندگان متمرکز کرده و مدتی را با دقت به آن‌ها گوش دهید. دقت کنید که در این موقع نباید به هیچ صدای دیگری گوش کنید. بعد از اینکه این کار را چند دقیقه انجام دادید، به صدای دیگری گوش کنید. مانند صدای ماشین‌هایی که از خیابان عبور می‌شوند.

نتیجه گیری

افزایش تمرکز و دقت و مسلط شدن به مهارت‌هایی که گفته شد، نیاز به تلاش فراوان دارد. انسان با استفاده از کنترل ذهن می‌تواند به تمامی خواسته‌های خود برسد. به این دلیل که شما تمام انرژی خود را بر روی انجام کار مورد نظر خود گذاشته و قادر خواهید بود نتایج خارق العاده ای را خلق کنید. آیا روش‌های دیگری نیز برای افزایش تمرکز و کنترل ذهن می‌شناسید؟ لطفا در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

بهترین خودتان باشید